Jaarlijks archief: 2018

Uit de nalatenschap van Hans Warren 66 – Willem Bijsterbosch

Willem Bijsterbosch meldt zich in 1976 in het leven van Hans Warren. Via correspondentie, veelbelovende correspondentie, al moet Hans Warren vaststellen dat de enthousiaste fan zijn type niet is, ‘donkerblond, blauwe ogen.’ Maar hij voelt zich gestreeld, onder meer omdat Willem Bijsterbosch met zijn huissleutel Warren-teksten in de oude keien op het Haagse Binnenhof heeft gekrast. Er komt zelfs een ontmoeting, begonnen in Delft, maar die leidt tot niets. Later zou Bijsterbosch zelf in de literatuur opduiken. Hans Warren volgde zijn werk kritisch, op 10 maart 1990 zei hij op een volle literatuurpagina van de PZC naar aanleiding van Ketser de Neger over Bijsterbosch: ‘Hij heeft (…) iets van een natuurtalent, een zondagsschrijver. Daar toont hij de gebreken van, maar ook de oorspronkelijke kijk, de ontwapenende directheid.’ Een gedicht van Bijsterbosch, het prachtige ‘Een hoog’, haalde zelfs Hans Warrens Spiegel van de moderne Nederlandse poëzie. Onlangs verscheen het Verzameld werk van Willem Bijsterbosch, 650 bladzijden dik, deel één in de Regenboogreeks van Uitgeverij kleine Uil. Bijsterbosch (1955-2010) was achteraf gezien een wat tragische figuur, het duurde volgens een berichtje in Tirade een week eer men zijn lijk aantrof in zijn huis, de gemeente betaalde vervolgens de crematie. Een bekende verschijning in Den Haag misschien, maar een veel te weinig bekende schrijver. Een natuurtalent inderdaad, maar hij rijpte langzaam vanaf zijn onzekere, op vele andere dichters leunende poëziedebuut tot en met zelfverzekerd, van alle homoclichés vrij proza. Zijn Verzameld werk verdient om allerlei redenen een plaats in je boekenkast, niet ver van de uitgaven van Hans Warren.

MARIO MOLEGRAAF

Uit de nalatenschap van Hans Warren 65 – Menüempfehlung

Mijn achtenvijftigste verjaardag nadert, maar wat deed ik op mijn achtendertigste verjaardag, 28 augustus 1998? Ik weet het nog precies, zij het enkel en alleen dankzij het dagboek van Hans Warren. We gingen naar Duitsland, een eendagsreisje langs de Rijn, met een bezoek aan de Lorelei. Maar het hoogtepunt was het diner bij ‘Zur Traube’ te Grevenbroich. Hij jubelt in zijn dagboek over de ganzenlever, de kreeftensoep, de Meerwolf auf Stielmus, ‘wat dat ook mag zijn’. Zelfs de allerdikste Van Dale biedt twintig jaar later nog altijd geen oplossing voor het Stielmus-raadsel, maar volgens mij gaat het om raapsteeltjes. Ik heb de menukaart nog, en de rekening, in Duitse Marken. De geheimzinnige post 93/Wehl.So.Rl-Spl-tr daarop betreft de wijn: Wehlener Sonnenuhr 1993, Riesling, Spätlese, Trocken van het huis J.J. Prüm. Hans kwam niet graag in Duitsland, inderdaad de oorlog die nog in hem woedde, maar een paar keer per jaar wist ik hem mee te slepen. Een ander reisje, goed voor een andere dagboekaantekening, en kracht bij gezet met andere documenten (indrukwekkend vind ik nog altijd de door ons opgevolgde Menüempfehlung met onze namen helemaal correct erop), met de datum 10 oktober 1995, werd afgesloten met een etentje te Essen, in Résidence. In mijn herinnering de lekkerste maaltijd van mijn leven. Als ik mijn ogen dicht doe, proef ik nog gang twee, de consommé van kwartel en kreeft, ‘Wachtel und Hummer’, teruggebracht tot de ‘Essenz’. Wat wil ik op mijn achtenvijftigste verjaardag op mijn bord?

MARIO MOLEGRAAF

Medemblik

Op zijn zwerftocht door Nederland fotografeert Martin van der Kamp landschappen en gebouwen die verbonden kunnen worden met het leven en werk van Hans Warren. Deze maand: kasteel Radboud te Medemblik.

1 okt. [1943] – Met Piet naar Medemblik, kasteel Radboud bezichtigd, ook van binnen (viel erg tegen). Tegen de lunch keerden we langs het viesgroen bespoten gemaal Lely terug. ‘s-Middags weer vogels bestudeerd in het Amstelmeer.

Maasbracht

Op zijn zwerftocht door Nederland fotografeert Martin van der Kamp
landschappen en gebouwen die verbonden kunnen worden met het leven en
werk van Hans Warren. Deze keer restaurant Da Vinci te Maasbracht.

4 juni [1995] – eerste pinksterdag, 21.30 – (…) Ik heb zoveel gekregen, zoveel ervaren, zoveel genoten. Gisteren hadden we gebakken ansjovis uit de Oosterschelde, vandaag paling in het groen, allebei waren superbe. Stevens, de visboer op de Goese markt, valt denk ik niet te overtreffen. Vergelijk dat eens met wat je krijgt in de meeste restaurants. In zo’n zaak als Da Vinci in Maasbracht, (…), dáár wordt met liefde gekookt. Maar meestal, (…), is het een routineklus, afgestemd op geld verdienen.

5 mei [1997] – 11.30 – Gisteren weer een vermoeiende dag. De uren in de auto waren een kwelling, m’n dikke buik en m’n zak zaten steeds in de klem. (…)
En we besloten nog een Zuid-Limburg tocht te maken. Bij Beutenaken bloeiden prachtig de vergeet-mij-nieten in het onderbos, de koekoek riep, de bostortel koerde, het zwartkopje zong. We hadden allebei verwachtingen van het eten in Da Vinci in Maasbracht. M. was in een stemming van overdreven lof, het woord superbe viel voortdurend. Z’n hoofdschotel was superbst, nooit had hij zo’n biefstuk gegeten. Nou, mijn hoofdgerecht, tong en tarbot, was ronduit smerig, het stónk. (…)

10 mei [2001] – 85 kg. – 10.30 – Voor mij is dit nog de enige herdenkingsdag. M. is net naar Goes vertrokken voor boodschappen. Ik ben uitgeput, het is gisteren bijzonder vermoeiend geweest. Het was héél mooi weer en ik wist hoe graag M. eruit wou. Ik had gepoept, durfde het te wagen en stelde een tocht naar Zuid-Limburg voor. Nou, ik heb het geweten. Wat ben ik afgebeuld!
(…) We besloten te gaan dineren in ‘Da Vinci’, de zaak van Margo Reuten in Maasbracht. Volgens mij wéér zo’n flop: hooggeprezen, lang door M gesteund, ik zogezegd ‘ een vervelende mopperkont’, maar ik vond het helemaal niks. Dé specialiteit van de kokkin is het bedenken van het juiste bord bij het gerecht. Of wie weet gaat het in haar geval wel andersom: is er eerst een bord, en wordt daarbij een gerecht verzonnen. Maar het smaakte allemaal nergens naar en duurde drie uur. Pas toen we thuis waren, om kwart over één, gaf M. me gelijk. Voortaan doen we het anders: we kopen gewoon iets in een wegrestaurant of tankstation.

Uit de nalatenschap van Hans Warren 64 – Flips Indische lotgevallen

Het viel tegen, zoals het altijd tegenvalt. Jarenlang zong Hans Warren de lof van Flips Indische Lotgevallen, een in 1930 verschenen jongensboek van N.K. Bieger, met plaatjes van Pol Dom (1885-1978). In 1985 kon Fred Duivenvoorde, van het nog steeds bestaande antiquariaat ‘De Boekenbeurs’ in Middelburg, hem vertellen: ‘Ik heb het voor u.’ Tevreden noteerde Hans Warren in zijn dagboek: ‘Nu heb ik eindelijk dat begeerde boek weer in m’n bezit.’ En wel het exemplaar van de afbeeldingen bij dit stukje. ‘N.K. Bieger, een wel heel onbekend persoon’ noemde Marjan Schuddeboom een (aardig, maar niet bepaald foutloos) stuk over hem, opgenomen in Bekend en onbekend II (2008) waarin een aantal auteurs van jeugdboeken wordt voorgesteld. Nicolaas Karel Bieger werd in 1878 geboren te Poerworedjo op Midden-Java als zoon van een zendeling. Hij werd onderwijzer in Indië, gaf les aan ‘inlandse’ kinderen. In beschouwingen pleitte hij voor veel meer onderwijs voor de ‘inlanders’, destijds was 95% van de bevolking van de kolonie analfabeet. In 1925 was hij al gepensioneerd en vestigde zich in Nederland. In 1970 stierf hij. Een deel van de lange jaren daartussen vulde hij met schrijven, een opus van een boek of vijftien. In een recensie uit het Algemeen Handelsblad van 19 mei 1930 werd Flips Indische Lotgevallen geprezen: ‘zeer boeiende jeugdlectuur’ en ‘geeft een heel aardig beeld van wat Indië werkelijk is.’ Dat de hoofdpersoon ‘een Indo-Europeeschen jongen’ is, vindt men een ‘sympathieke inval’. Hans Warren en zijn hang naar het Oosten. Als een van de verklaringen voor het onverklaarbare voerde hij vaak dit boek met bijzonder perspectief aan. Maar bij herlezing was de magie weg. Bieger getuigt wel ‘van een diepe kennis van het Indische leven’, maar het boek is ‘veel minder rijk dan ik me herinnerde’. Wat, denk ik, meer over de werking van Hans Warrens geheugen zegt dan over het proza van N.K. Bieger.

MARIO MOLEGRAAF