Ter gelegenheid van het verschijnen van Hart van mijn land, wandelden we op donderdag 31 mei in Goes langs belangrijke locaties uit leven en werk van Hans Warren. Hieronder een kleine impressie. (Foto’s: Niek Oele)

Vertrekpunt van de wandeling bij boekhandel De Koperen Tuin in Goes

Boven: Het voormalige woonhuis van Sibylle aan de Kreukelmarkt
Onder: Eric in gesprek met Omroep Zeeland en Ronny voor het gebouw van Warrens HBS



Voor de Bocht van Guinea, bij de woning van de in 2006 overleden schilder Rudolf Hagenaar

Op 31 mei verscheen bij Uitgeverij Bas Lubberhuizen Hart van mijn land ik ben terug. Sindsdien is er in de pers al behoorlijk wat aandacht voor het wandelboek geweest.

Op de dag van de presentatie verscheen in de Provinciale Zeeuwse Courant een bespreking van het wandelboek én van het nieuwe Geheim dagboek over de jaren 1993-1995.

In de Leidse universiteitskrant Mare van 14 juni schreef Frank Provoost een recensie.

Thomas van den Berg noemt het boek in Elsevier deze week ‘Een handzaam boekje, dat je op een andere manier naar het mooie Zeeuwse land laat kijken’.

Na een eerste stukje in De Volkskrant van vrijdag 15 juni over ‘De Sibylle van Goes’, werd het boek afgelopen vrijdag 22 juni uitgebreider besproken door Ed Schilders onder de titel ‘Wandelen in lelijkheid met Hans Warren’. Het boek krijgt 4 (uit 5) sterren. De rode draad van Schilders’ recensie is de teloorgang van het Zeeuwse landschap. Hij vervolgt dan: ‘Waarom zou je in zoveel lelijkheid willen wandelen, of zelfs lezen? Omdat Boogaart en De Rooij gidsen zijn met een buitengewoon grote kennis van leven en werk van de schrijver. Nergens is het decor zo ‘verlelijkt’ of aan de einder gloort toch nog een appetijtelijk gedicht. Geen cultuursteppe zo bar of er bloeien passages uit de dagboeken.’

Ook NRC Handelsblad noemt het boek deze week in hun overzicht van nieuw verschenen boeken.

Op de site van Uitgeverij Bas Lubberhuizen zegt Mario Molegraaf over Hart van mijn land: ‘Het zeehuis dat hem dichter maakte, de vogelparadijzen van zijn jeugd, ze verdwenen ergens in de mist van de vooruitgang. Maar met Ronny Boogaart en Eric de Rooij wandel je erheen. Je ziet het ineens, hoort het, ruikt het bijna, het Zeeland van betere tijden, het landschap van Hans Warren.’

Volkskrant 15 juni 2007

In het lentenummer van De Tweede Ronde is een hoofdstuk gepubliceerd uit Warrens nooit uitgegeven roman Om het behoud der eenzaamheid.

In een essay in hetzelfde tijdschrift vertelt Molegraaf over de geschiedenis van het manuscript. Hij trof dat na Warrens dood aan, zorgvuldig opgeborgen in een roze archiefmap waarop Warren de titel van het boek had genoteerd: ‘Het is heel zichtbaar zijn handschrift als oude man, de woorden zweven. De boodschap is duidelijk: hij heeft de roman weliswaar niet laten verschijnen, maar hij hoopte dat die niet zou verdwijnen.’ Toch zal Molegraaf de roman niet publiceren, vooral omdat het manuscript een soort ‘oerboek’ is waaruit grote delen al in ander werk van Warren zijn terechtgekomen: in zijn dagboeken, in Demetrios en in Indigo.

De roman is gebaseerd op de liefdesgeschiedenis van Hans Warren en Maria de Roo, ‘Sibylle’ uit Geheim dagboek – al is het in de roman niet ‘Hans’ zelf maar diens halfbroer ‘Nous’ die haar bemint. ‘Nous’ valt ook op jongens, maar het wordt hem door ‘Hans’ ten sterkste afgeraden ‘om aan die verkeerde neiging toe te geven’. Molegraaf beschrijft het als een verraad van de schrijver aan zichzelf. Jan Wolkers, met wie ‘Sibylle’ later zou trouwen, speelt ook een rol in het boek, onder de naam ‘Josquin’. Het is deze Josquin die in het nu gepubliceerde hoofdstuk in De Tweede Ronde aan het woord is.

De Tweede Ronde, Tijschrift voor literatuur, verschijnt vier maal per jaar bij uitgeverij Mouria te Amsterdam.

Deze week werd het herfstdagboek van Joost Prinsen door Susan Smit vergeleken met Geheim dagboek van Hans Warren. Volgens Smit, in ‘Goedemorgen Nederland'(KRO), haalt Prinsen niet het niveau van Warren. Het Parool van afgelopen week ziet in het nieuwe dagboek van Jan Wolkers (Dagboek 1972) dezelfde thema’s als in dat van Warren: de natuur, eten, en sex. Kortom, het dagboek van Hans Warren wordt nog steeds gebruikt als ijkpunt bij het beoordelen van nieuw verschenen dagboeken.

Mario Molegraaf stelde een bloemlezing samen van 100 gedichten over ziek zijn: Ik wou wel weer een beetje ziek zijn (Uitgeverij Bert Bakker). In het voorwoord schrijft hij over Hans Warren onder andere het volgende.

Míjn zieke, de dichter Hans Warren met wie ik bijna een kwarteeuw het leven deelde, bleef na zijn dood spreken.
Zo kreeg je te horen wat je anders nooit hoort. Zo kreeg de wereld te zien wat anders tussen twee mensen blijft.
Hij hield een gruwelijk en prachtig dagboek bij, ook in zijn laatste jaar, Geheim dagboek 2001. Het was geen gelukkig jaar.
Dat lag ongetwijfeld aan mij, maar ook een beetje aan hem. Het dagboek is als de schrijver ervan.
En het dagboek over zijn levenseinde bevat oases van verlichting, maar is toch vooral een woestijn van zelfmedelijden.

(…) Ziekte mag veel slechts in mensen aan het licht brengen, je krijgt in moeilijke tijden soms ook het beste van iemand te zien.
Ook dat heb ik met Hans Warren ervaren. Op een dag was er een griezelig gezwel op zijn hoofd.
Kwaadaardig, de plastische chirurg deed zijn werk, een reeks bestralingen volgde.
Ik begrijp het achteraf nog steeds niet, zijn moed, onze moed, de moed om de moed erin te houden.
We gingen dóór, met leven, met werken. Juist in deze weken werd een boek van hem gepresenteerd,
we regelden het zo dat hij op die feestelijke dag vroeg werd bestraald, de dag erna laat.