Uit de bundel Betreffende vogels (1974) :
DE NACHTEGAAL
Tio, tió, tio, tio, tio, tio, tio, tix.
Tzu, tzu, tzu, tzu, tzu, tzu, tzu, tzu, tzu, tzi.
Dzorre, dzorre, dzorre, dzorre, hi.
Wiet, wiet, tjie, tjie, tjie, tjie, retsuwo!
Orr, etsjetsjetsjetsjetsjetsjetsjetsjetsj, woi-oit!
U, u……, u……, u……, u……, u……, u…….
Orr, oewatl, oewatl, oewatl, at, at, at, ahoedju!
Als deel 9 in de PPF-reeks van de Bibliotheek van Zeeland verscheen: Hans Warren: tekenaar, bewonderaar, vogelaar, geschreven door Chiel Jacobusse (met een inleiding van Ronald Rijkse). Lees hier meer en luister hier naar een interview met Arnold Wiggers van de stichting Vrienden van de ZB die het boekje uitgaf. Het is te bestellen via de klantenservice van de Zeeuwse Bibliotheek in Middelburg.
Wat is het eerste gedicht van Hans Warren? Niet het eerste gedicht dat hij publiceerde, niet het eerste gedicht in zijn Verzamelde gedichten, maar het eerste gedicht dat hij schreef. Om die vraag te beantwoorden is enige literaire archeologie nodig, en dat is niet helemaal een exacte wetenschap. Is misschien ‘Het ene vers’ ook het eerste vers van Hans Warren? In zijn Verzamelde gedichten heeft hij nadrukkelijk 1941 onder dit gedicht gezet. Net als onder een paar andere gedichten, maar anders dan ‘Het ene vers’ haalden die gedichten niet zijn debuut Pastorale. ‘Het ene vers’ heet in die bundel ‘Het ene lied’ en verschilt sterk van de latere versie, die in de Verzamelde gedichten achteraf naar de bundel Eiland in de stroom werd overgeheveld. Een beetje letterkundige geschiedvervalsing, en dat geldt ook voor het jaartal. ‘Het ene vers’ blijkt namelijk pas in 1944 te zijn ontstaan, het duikt op in het tweede cahier van het geheim dagboek. Het dagboek is in de oorspronkelijke versie – niet in de gedrukte versie – óók een gedichtenboek. Met deze praktijk om zijn poëzie op deze plek te verzamelen is Hans Warren op 27 april 1942 begonnen. Hij, dan een jongeman van 20 jaar en 6 maanden, schrijft op die dag een gedicht met regels als: ‘Hoeveel maanden, hoeveel jaren/ Heb ik al gewacht, op wat?’ Tegelijk zet hij zich aan het overschrijven van oudere ‘gedichten’ (de geringschattende aanhalingstekens zijn van hemzelf), door hem teruggevonden ‘in ’t kastje, verstopt in een briefomslag’. Uiteindelijk krijgen dus veel meer gedichten een plaats in het dagboek, maar nummer I is ‘Droom’, dat achteraf bezien eerder een Komrij-gedicht dan een Warren-gedicht lijkt. De oorspronkelijke versie, waarschijnlijk uit de briefomslag in het kastje, bestaat ook nog. We zien in de dagboekversie dat Hans Warren bij het overschrijven is gaan herschrijven en vooral gaan schrappen. Gedicht nummer I verdwijnt, maar het is alsof de dichter verschijnt.
MARIO MOLEGRAAF
DROOM Wat was de helling glad en stijl Hoe vreemd geelgroen ’t gebladert En dan die takken, zo nat van De opkruivende golf Toch was de poel niet diep Kroos en wier en zwarte modder Maar de bladeren zo nat En de takken zo ondoordringbaar. Eindelijk zag ik de goede weg. De vunze trap voerde omhoog Schimmen van fietsers langs het raam. Vol stof en grauwe spinnerag. Dáár was de weg, de verlossing Krraa riep het gekke mannetje Ik tuimelde de trap weer af Doodsbang, en ’t water spatte.
Op zijn zwerftocht door Nederland fotografeert Martin van der Kamp landschappen, graven en gebouwen die verbonden kunnen worden met het leven en werk van Hans Warren. Deze keer de Arembergergracht (thans met verharde weg) en Zwartsluis.
In het tijdschrift In weer en wind publiceerde de jonge Warren (die zich hier nog Joh. A.M. Warren noemde) een reiskroniek. Deze aantekeningen uit zijn natuurdagboek stammen uit 1942 en werden in 1946 gepubliceerd. In zijn Geheim Dagboek noteerde hij over dit uitstapje: “27 juli – 12 u – Zaterdagavond thuisgekomen van een elfdaagse zwerftocht naar de noordelijke provincies.” (1942 – 1944, p. 33).
18 juli. [1942, te Belt-Schutsloot] Gezellig klonk het geklots van langsvarende punters, toen ik ontwaakte, maar de vroege morgen was heel triest en dreigend, met strakke, grijze regenluchten. Wassen deed je aan het waterstoepje aan de sloot. En het vuile water keerde meteen tot zijn oorsprong terug, maar van wegstromen merkte je niet veel. De wielewalen miauwden in de wilgen, de koekoek riep nog gedurig, hoewel het al vrij laat in de tijd werd en de paapjes keken met nieuwsgierig opgetrokken witte wenkbrauw toe bij al wat je deed, vanaf hun post op de drogende mattebiezen. (…) Tegen vieren kwamen we bij Thijs’ huisje aan, waar we op hete geitenmelk werden getracteerd en na een stevige maaltijd reden we langs de Aremberger gracht naar Zwartsluis, om inkopen te doen en verlopende bonnen te ruilen. Over de gracht vloog laag een purperreiger en in een weiland onder Zwartsluis vertoefden meer dan honderd grutto’s. In de krabbescheervelden verzorgden zwarte sterns nog hun late jongen. Heftig bestookten ze de kiekendieven, die telkens langs schommelden, doch die zich van de woede der kleine sterns weinig aantrokken. Van Zwartsluis trokken we naar Giethoorn (…).
19 juli. [1942] Al vroeg waren we door de druilerige morgen aan het fietsen, we reden via Zwartsluis en Hasselt naar Zwolle (…).
Ter gelegenheid van de honderdste geboortedag van Hans Warren is vanaf vandaag 4 november tot en met 31 december in de expositieruimte van de Zeeuwse Bibliotheek in Middelburg een kleine expositie te zien met stukken uit de collectie Hans Warren. Het accent ligt op de vogeltekeningen van Hans Warren en zijn aantekeningen over de avifauna van Zuid-Beveland, zoals het originele handschrift van de natuurdagboeken. Die ornithologische kant van Warren zal ook worden belicht tijdens de jaarlijkse Vriendenmiddag van de Vrienden van de ZB, op zaterdagmiddag 27 november a.s., en in een speciale uitgave van Chiel Jacobusse getiteld Hans Warren: tekenaar, bewonderaar, vogelaar (deel IX in de reeks Perfectum-Praesens-Futurum van de ZB). Jacobusse verzorgt ook een lezing op de Vriendenmiddag, net zoals Mario Molegraaf.
